Alerji, Alerji Hastalıkları, Belirtileri ve Tedavisi

Alerji, vücudun bazı maddelerden kaynaklı ya da psikolojik faktörlere bağlı olarak gelişen aşırı reaksiyon göstermesi durumuna denir. Toplumun yaklaşık %30'unda görülen bir rahatsızlıktır. Alerjik reaksiyona yol açan antijene alerjen denir. Alerjiye daha çok genetik faktörler neden olmaktadır fakat genetik faktörler dışında bazı çevresel faktörlerde etkili olmaktadır. Bunlar arasında böcek ısırmaları, bazı yiyecekler (Çikolata, süt, fındık, yumurta vb) küf sporları, bazı ilaçlar (Penisilin gibi) bitkiler ve polenler vardır. Bazı kişilerde bunlar dışında boyaya veya bazı kimyasal maddelere karşı da alerji gelişebilmektedir. Alerji daha çok açık ve sarı tenli kişilerde ve deniz kenarında yaşayanlarda görülür. Alerji normal kişilerde olabileceği gibi çocuklarda ve gebelerde de olabilir. Anneler bebekleri ek gıdaya geçirirken aceleci olmamalıdırlar. Alerjik bünyesi olan kişilere atopik kişiler denir. Bazen bu durum dönemsel olabilmektedir. Özellikle bahar aylarında polen alerjisine sık rastlanır.

Alerjisi olan kişilerde hangi maddeye veya gıdaya karşı alerjisi olduğunu anlamak için alerji deri testi yapılmaktadır. Bu test koldan veya kandan alınan numuneden yapılır. En sık rastlanan maddeler cilt ile temas ettirilerek bulunmaya çalışılır. Eğer bu testin sonucu olumsuz çıkarsa ileriki dönemlerde alerji gelişmeyeceği anlamına gelmez. Yapılan bu test sonucunda hastanın neye karşı alerji çıktığında hasta kesinlikle bu maddelerden, yiyeceklerden uzak durmalıdır. Bu şekilde şikayetler azalacaktır.

Alerji belirtileri nelerdir?

Burun ve Gözler: Burun akıntısı, sürekli hapşırma, burun tıkanıklığı, kaşıntılı ve sulanmış gözler, kızarıklık ve göz yaşarması.
Cilt: Ciltte kaşıntı, kızarıklık, döküntü, kabartılar, kurdeşen (Ürtiker), egzama ve deri tahrişi.
Solunum Yolları: Öksürük, nefes darlığı, hırıltılı solunum, boğazda şişlik veya tahriş, nefes alma zorluğu.
Sindirim Sistemi: Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal veya kabızlık, şişkinlik, gaz.
Ağız ve Boğaz: Dudaklarda, dilde veya yüzde şişlik, ağızda kaşıntı veya yanma hissi, dil veya dudaklarda uyuşma.
Anafilaksi: Alerjik reaksiyonun en ciddi formu olan anafilaksi, hayati tehlike arz edebilir. Belirtiler arasında nefes alma güçlüğü, hızlı kalp atışı, düşük tansiyon, bayılma, baş dönmesi ve solukluk yer alır. Anafilaksi durumunda acil tıbbi yardım gereklidir.

Alerji belirtileri genellikle alerjenle temas ettikten sonra ortaya çıkar veya alerjeni soluduğunuzda veya yediğinizde başlar. Belirtiler hafif veya şiddetli olabilir ve hemen ortaya çıkabilir veya birkaç saat içinde gelişebilir.

Alerji kendi arasında çeşitlere ayrılır.

Polen Alerjisi: Polenler, bitkilerin üreme hücreleridir ve havada yayılarak alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Bu alerji türüne saman nezlesi de denir.
Ev Tozu Alerjisi: Ev tozu alerjisi, ev tozunda bulunan evcil hayvan tüyleri, böcek parçacıkları, küf sporları ve akarlar gibi maddelere karşı aşırı duyarlılık sonucu ortaya çıkar.
Besin Alerjisi: Besin alerjisi, belli bir yiyeceğe karşı bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesiyle oluşur. Örnek olarak, süt, yumurta, deniz ürünleri, fındık, yer fıstığı gibi yiyeceklere karşı alerjiler yaygındır.
Arı ve Eşekarısı Sokması Alerjisi: Arı, eşekarısı ve diğer böcek sokmalarına karşı aşırı duyarlılık sonucu ortaya çıkar. Bu alerji durumunda sokma bölgesinde şiddetli şişlik, kızarıklık ve solunum güçlüğü gibi belirtiler görülebilir.
İlaç Alerjisi: Bazı ilaçlara karşı bağışıklık sistemi aşırı tepki verebilir ve ilaç alerjisi gelişebilir. Antibiyotikler, ağrı kesiciler ve bazı anti-enflamatuar ilaçlar bu tür alerjilere neden olabilir.
Lateks Alerjisi: Lateks, kauçuktan yapılan bir malzemedir ve bazı kişilerde aşırı duyarlılık reaksiyonlarına neden olabilir. Lateks alerjisi genellikle lateks eldivenler veya medikal ekipmanların kullanımıyla ilişkilendirilir.

Alerjinin tanısı nasıl konulur?

Alerjinin tanısı, genellikle bir sağlık uzmanı tarafından alerji uzmanı, immünolog veya dermatolog gibi uzmanlık alanında deneyimli bir doktor tarafından konulur. Alerji tanısı genellikle aşağıdaki adımları içerir:

Hastanın Tıbbi Geçmişi: Doktor, hastanın semptomlarını, semptomların başlangıcını, süresini, tetikleyici faktörleri ve semptomların şiddetini içeren detaylı bir tıbbi geçmiş alır. Alerjik reaksiyonların görüldüğü durumlar, alerjik olabilecek maddelerle temas süresi ve sıklığı gibi bilgiler de değerlendirilir.
Fiziki Muayene: Doktor, hastanın fiziksel belirtilerini değerlendirmek için bir fizik muayene yapar. Alerjik reaksiyonların neden olduğu cilt döküntüleri, kızarıklık, şişlik veya diğer belirtiler incelenir.
Alerji Testleri: Alerji tanısında en yaygın kullanılan yöntemler alerji testleridir. Bunlar genellikle deri testleri ve kan testleri şeklinde uygulanır.
Deri Testleri: En sık kullanılan deri testi, prick testidir. Bu testte, potansiyel alerjenler (Polenler, ev tozu akarı, besinler, hayvan tüyleri vb.) küçük bir iğne veya cilt üzerinde özel bir cihazla cilt yüzeyine uygulanır. Ardından, ciltte oluşan reaksiyonlar gözlenir ve yorumlanır. Bazı durumlarda cilt üzerine uygulanan alerjenlerin bir süre boyunca kalması için yama testi de kullanılabilir.
Kan Testleri: Kan testleri, alerjik reaksiyonlara yol açabilecek antikorları tespit etmek için yapılır. En yaygın kullanılan kan testi, RAST (Radioallergosorbent test) veya ImmunoCAP testidir. Bu testler, belirli alerjenlere karşı IgE antikorlarını ölçer.
Besin Günlüğü: Alerjik reaksiyonların belirlenmesinde ve tetikleyici maddelerin saptanmasında besin günlüğü tutmak önemlidir. Hastanın tükettiği yiyecekler, içecekler ve alerjik semptomlar arasındaki ilişkiyi anlamak için bir besin günlüğü tutulması önerilebilir.

Alerjide nasıl tedavi edilir?

Alerji tedavisi, semptomların kontrol altına alınması ve hastanın yaşam kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla yapılan bir dizi yöntem ve tedaviyi içerir. Tedavi yöntemleri, alerji türüne, semptomların şiddetine ve hastanın bireysel durumuna bağlı olarak değişebilir. İşte yaygın olarak kullanılan alerji tedavi yöntemleri:

Tetikleyici Maddelerden Kaçınma: Alerjik reaksiyonlara yol açan tetikleyici maddelerden kaçınmak, alerji semptomlarını hafifletmenin en önemli adımlarından biridir. Örneğin, polen alerjisi olan bir kişi polen sezonunda açık havada geçirilen zamanı sınırlayabilir veya polenlere maruz kalma riskini azaltmak için uygun önlemler alabilir.
İlaç Tedavisi: Alerji semptomlarının kontrol altına alınması için çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Antihistaminikler, burun tıkanıklığı, hapşırma ve göz kaşıntısı gibi semptomları hafifletmek için kullanılan yaygın ilaçlardır. Burun spreyleri, göz damlaları, inhalerler ve kortikosteroidler gibi diğer ilaçlar da semptomları yönetmeye yardımcı olabilir.
İmmünoterapi (Aşılama): Bazı durumlarda, immünoterapi veya alerji aşısı önerilebilir. Bu tedavi yöntemi, vücudun alerjenlere olan tepkisini azaltmaya yardımcı olmak için alerjenlerin küçük miktarlarının düzenli olarak vücuda verilmesini içerir. Bu süreç, zamanla vücudun alerjenlere toleransını artırır ve semptomların hafiflemesine veya ortadan kalkmasına yardımcı olabilir.
Semptomları Hafifletici Yöntemler: Alerji semptomlarını hafifletmek için bazı evde uygulanabilecek yöntemler vardır. Örneğin, alerjik rinit (Saman nezlesi) semptomlarını hafifletmek için tuzlu suyla burun yıkama (Nazal irrigasyon) yapmak, alerjik astım semptomlarını hafifletmek için evdeki alerjenlerin kontrolünü sağlamak gibi önlemler alınabilir.
Acil Durum Tedavisi: Bazı alerjik reaksiyonlar ciddi olabilir ve anafilaksi gibi hayati tehlike oluşturan durumlar ortaya çıkabilir. Acil durum tedavisi için doktorunuz size adrenalin (Epinefrin) otoenjektörü veya antihistaminikler gibi acil durum ilaçları reçeteleyebilir. Bu ilaçlar, anafilaksi durumunda hızlı müdahale için kullanılır.

Alerji tedavisi, semptomların kontrol altına alınması ve tetikleyicilerden kaçınma stratejilerinin benimsenmesi ile genellikle başarılı olur.

Alerji bulaşıcı mıdır?

Hayır, alerji bulaşıcı değildir. Alerji, bağışıklık sisteminin belirli maddelere karşı aşırı tepki göstermesiyle ortaya çıkan bir durumdur. Bir kişi alerjikse, vücudu o maddeye karşı hassasiyet gösterir ve tepkiler verebilir. Ancak alerjik bir kişiden alerji başka bir kişiye bulaşmaz. Alerjik reaksiyonlar kişinin kendi bağışıklık sistemiyle ilgilidir ve genetik yatkınlık, çevresel etkenler ve diğer faktörlerle ilişkilidir. Dolayısıyla, bir kişi alerjiye sahip olsa bile, bu durum başka bir kişiye bulaşıcı değildir.

Alerji tehlikeli bir hastalık mıdır?

Alerjik reaksiyonlar, alerjen maddesiyle temas sonucu ortaya çıktığında veya alerjen maddesinin tüketilmesiyle gerçekleştiğinde tehlikeli olabilir. Bu nedenle, alerjik bireylerin alerjenlerden uzak durmaları, alerjik reaksiyonları tetikleyebilecek maddeleri tanımaları ve acil durum tedbirlerini bilmeleri önemlidir.

Alerjilerin tehlikeli olup olmadığı, alerjinin türüne, şiddetine ve bireysel duruma bağlıdır. Alerjik reaksiyonlar genellikle tedavi edilebilir ve kontrol altına alınabilir. Alerjinin potansiyel risklerini azaltmak için alerjiyi tetikleyen maddelerden kaçınmak, alerji tedavisi ve gerektiğinde acil tedbirler almak önemlidir.